Ứng dụng công nghệ cao trong chẩn đoán và điều trị ngưng thở khi ngủ

Công nghệ đo đa ký giấc ngủ chuẩn Hội Y học Giấc ngủ Hoa Kỳ và phẫu thuật họng màn hầu lưỡi gà được áp dụng tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM giúp nhiều người bệnh thoát hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn.

Ngủ ngáy và ngưng thở khi ngủ là một bệnh xã hội, cần phối hợp đa chuyên khoa, nội khoa và ngoại khoa khi điều trị. Còn nhiều bí ẩn về sinh lý giấc ngủ, hiểu biết về y học giấc ngủ là một lĩnh vực mới. Đó là chia sẻ của GS.TS.BS Trần Phan Chung Thủy, Cố vấn Trung tâm Tai Mũi Họng khi báo cáo chủ đề Những tiến bộ trong hội chứng ngưng thở khi ngủ: Ứng dụng công nghệ kỹ thuật cao từ chẩn đoán đến điều trị tại Hội nghị khoa học Ngoại khoa và Phẫu thuật nội soi toàn quốc năm 2024.

Giấc ngủ có vai trò đặc biệt quan trọng trong tái lập cân bằng nội môi, điều hòa thân nhiệt, phục hồi mô và điều hòa miễn dịch. Ngủ đủ giấc hàng đêm có nhiều lợi ích về sức khỏe: tăng trưởng ở trẻ em, thúc đẩy tái tạo và phát triển tổ chức, tối ưu hóa việc sinh tổng hợp protein, củng cố ký ức, điều hòa đường huyết. Giấc ngủ sinh lý tốt giúp tăng cường các hoạt động thể chất, tăng hiệu suất làm việc, điều hòa cảm xúc và cải thiện chất lượng sống. Theo khuyến cáo của Hội Y học Giấc ngủ Mỹ (AASM) người trưởng thành nên ngủ từ 7-9 tiếng mỗi đêm để có một sức khỏe tối ưu. Chất lượng giấc ngủ tốt cùng với chế độ dinh dưỡng hợp lý và tập thể dục thường xuyên là nền tảng của một cuộc sống khỏe mạnh cả tinh thần và thể chất.

Ngủ ngáy lớn tiếng, thường xuyên và liên tục xuất hiện kèm khó thở, ngưng thở, đau đầu, mệt mỏi khi thức dậy… là dấu hiệu của bệnh lý, cần được đánh giá, điều trị bởi bác sĩ chuyên khoa. Các bệnh lý dẫn đến ngủ ngáy gồm lệch vách ngăn mũi, quá phát cuốn mũi, polyp mũi, khối u vùng vòm, viêm amidan quá phát, dài màn hầu, đáy lưỡi to, viêm VA quá phát, béo phì…

Ngủ ngáy còn là triệu chứng của hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA). Đặc trưng của bệnh là các cơn ngưng thở, giảm thở trên 10 giây dẫn đến tỉnh giấc đột ngột, có thể kèm theo giảm oxy máu và tiếng ngáy to, gây gián đoạn giấc ngủ. Thay vì thức dậy trong trạng thái khỏe khoắn như người bình thường, người bệnh cảm thấy đau đầu, mệt mỏi, ban ngày buồn ngủ và mất tập trung, nguy cơ cao gây tai nạn giao thông, tai nạn trong lao động và sinh hoạt.

Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn có thể gây cao huyết áp, tiểu đường, suy giảm trí nhớ, trầm cảm, tăng nguy cơ gây bệnh tim mạch, tử vong do nguyên nhân tim mạch, đột quỵ…

Theo GS Thủy, để chẩn đoán chính xác hội chứng ngưng thở khi ngủ cần nội soi tai mũi họng ống mềm để đánh giá vùng eo họng; đo đa ký giấc ngủ; đo đa ký hô hấp. Một số trường hợp cần chụp CT SCAN, MRI để chẩn đoán. Đo đa ký giấc ngủ là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán ngưng thở khi ngủ. Theo đó, từ những thông số sau khi đo đa ký giấc ngủ, bác sĩ chẩn đoán, đánh giá mức độ ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn và các rối loạn giấc ngủ khác. Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM hiện có phòng đo đa ký giấc ngủ (phòng lab) được bố trí giống phòng ngủ với đầy đủ tiện nghi. Người bệnh ngủ qua đêm tại phòng này của bệnh viện.

Công nghệ đo đa ký giấc ngủ tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM đáp ứng tiêu chuẩn của Hội Y học Giấc ngủ Hoa Kỳ (AASM) với chất lượng tín hiệu cao trong các kiểu đo. Trong đó, máy có 10 kênh đo đơn cực cho điện não đồ, điện nhãn đồ; 3 kênh đo đơn cực cho điện cơ đồ cằm; 4 kênh đo lưỡng cực; tích hợp bluetooth 5.0.

GS Chung Thủy trình bày những tiến bộ trong điều trị hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn gồm nội khoa và ngoại khoa.

Người bệnh cần thay đổi hành vi như giảm cân; tập thể dục; tránh rượu bia, thuốc lá, thuốc an thần; điều trị viêm mũi dị ứng. Song song đó, người bệnh không nằm ngửa khi ngủ. Gần ⅓ trường hợp mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ nhẹ – trung bình phụ thuộc theo tư thế. Người bệnh có thể đính trái banh tennis sau lưng khi ngủ để tránh thay đổi tư thế khi ngủ hoặc sử dụng dụng cụ theo dõi, báo động khi thay đổi tư thế.

Trị liệu hội chứng ngưng thở khi ngủ nặng với máy thở CPAP cũng mang lại hiệu quả cao cho người bệnh. Sử dụng máy thở CPAP khi người bệnh có chỉ số AHI (tổng số lần ngưng thở và giảm thở trong khi ngủ trong 1 giờ) lớn hơn 30. Hiện tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, nhiều trường hợp ngưng thở khi ngủ nặng được trị liệu bằng phương pháp này cũng mang đến hiệu quả tích cực, theo GS Thủy.

Trị liệu ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn với phương thức tập luyện cơ vùng hầu họng. Nếu người bệnh rối loạn cấu trúc hàm mặt, bác sĩ có thể trị liệu với dụng cụ hàm miệng.

Một phương pháp trị liệu được áp dụng tại châu Âu gần đây được bảo hiểm y tế chi trả là đặt máy kích thích dây thần kinh số 12 để tăng trương lực vùng đáy lưỡi, tránh để lưỡi tụt phía sau khi ngủ, theo GS Thủy.

Ngoài ra còn có một số phương pháp khác trong điều trị, trường hợp ngưng thở khi ngủ, người bệnh có đáy lưỡi quá lớn thì bác sĩ ứng dụng phương pháp chỉnh hình đáy lưỡi. Phương pháp chỉnh hình hàm mặt nếu người bệnh rối loạn bất thường vùng hàm mặt. Treo xương móng khi người bệnh hẹp hạ họng, thượng thanh môn.

Phẫu thuật họng màn hầu lưỡi gà được áp dụng nhiều nhất tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM thời gian qua.

Các chỉ định chung cho can thiệp phẫu thuật bao gồm: chỉ số AHI từ 15 trở lên, độ bão hòa oxy hemoglobin dưới 90% hoặc rối loạn nhịp tim liên quan đến tắc nghẽn; thất bại với liệu pháp thở CPAP và các phương pháp khác. Trong phẫu thuật này, GS Thủy cắt amidan quá phát gây hẹp eo họng, cắt một phần khẩu cái hầu, chỉnh hình khâu vạt cơ, khâu trụ, chỉnh hình tái tạo lưỡi gà giúp bệnh nhân nói tốt hơn, màn hầu linh hoạt hơn, tránh hiện tượng sặc lên mũi sau mổ.

Phẫu thuật này được thực hiện bằng công nghệ Coblator, dao plasma với nhiệt độ thấp, cầm máu tại chỗ, ít đau, ít tổn thương khu vực xung quanh, thời gian phẫu thuật nhanh.

“Can thiệp phẫu thuật họng màn hầu lưỡi gà đúng chỉ định bằng công nghệ Coblator cũng như hạn chế tối đa những thói quen có thể gây ngủ ngáy, mang lại kết quả tốt sau khi điều trị”, GS Thủy nói.