Giảm đau thể xác và tinh thần cuối đời cho người bệnh ung thư

Giảm đau cả về thể xác và tinh thần giúp người bệnh ung thư cuối đời được thanh thản, không đau, không còn vướng bận tinh thần trước khi nhắm mắt xuôi tay.

Cầm trên tay chẩn đoán bệnh sarcoma mô mềm dạng biểu mô di căn phổi, anh H. bủn rủn tay chân, thở không ra hơi. Anh H. là trụ cột của vợ đang mang bầu, con trai 3 tuổi cùng cha mẹ lớn tuổi.

Thạc sĩ bác sĩ Ngô Tuấn Phúc, khoa Ung Bướu, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, cho biết đây là loại ung thư hiếm gặp, chỉ 0,04 ca trên 100.000 người. Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ duy nhất một loại thuốc nhắm đích nhằm kéo dài thời gian sống của bệnh nhân, tuy nhiên chưa có mặt tại Việt Nam.

Mỗi ngày, khi khám, bác sĩ Phúc hỏi han về công việc, gia đình, sở thích ăn uống… để gợi mở sự chia sẻ của anh H., từ đó tư vấn phù hợp, giúp tháo gỡ từng vướng mắc. Điều anh H. trăn trở nhất chính là vợ đang mang bầu và con nhỏ. “Tôi sợ không kịp chào đón con ra đời. Tôi có chuyện gì, ai lo cho vợ con?” – anh H. ray rứt.

2 tháng trước khi phát hiện bệnh, anh H. làm việc, sinh hoạt, đá banh cùng bạn bè. Mỗi chiều, trong căn nhà nhỏ, vợ anh nấu cơm, anh chơi cùng con trai. Anh áp tai vào bụng vợ, lắng nghe trái tim con đập từng nhịp nhẹ nhàng.

Sau đó, anh bị sụt 3kg, thỉnh thoảng ho hục hặc, đau bụng râm ran. Anh đến nhiều bệnh viện để khám, bác sĩ cho biết đau dạ dày, viêm phổi.

Tại khoa Ung Bướu, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, bác sĩ chỉ định nội soi, chụp CT phổi, phát hiện ung thư sarcoma mô mềm di căn phổi. Bác sĩ giải thích nhẹ nhàng, dễ hiểu, tránh phủ nhận hoặc chối bỏ tình trạng bệnh, song không quá nhấn mạnh vào những nỗi lo sợ không cần thiết.

Anh được dùng nhiều loại thuốc hóa trị, kiểm tra tình trạng đáp ứng, kết hợp can thiệp tâm lý. Qua 2 chu kỳ, kết quả ghi nhận thuốc không ngăn được sự phát triển của tế bào ung thư. Bụng anh căng tức, ngày một to, khó đi tiểu, những cơn đau thấu tận xương tủy dằn xé cơ thể cường tráng. Bác sĩ đánh giá mức độ đau, cho anh dùng thuốc trước khi cơn đau nặng dần, đồng thời đặt ống thông tiểu để anh đi vệ sinh thoải mái hơn.

Anh khóc, nước mắt người đàn ông ở tuổi 30 với nhiều hoài bão mơ ước phía trước giờ đã bị căn bệnh quái ác đánh gục. Nhưng nhờ được bác sĩ trị liệu tâm lý ngay từ lúc chẩn đoán, anh H. lấy lại bình tĩnh, chấp nhận trong đời sẽ có những việc không mong muốn xảy ra. Anh đã sống hết mình, yêu thương vợ con hết lòng. Anh xin về nhà để quây quần bên vợ con trong quãng thời gian ngắn ngủi còn lại.

Anh nắm tay con trai đặt lên bụng mẹ “Ba thương 3 mẹ con đến hơi thở cuối cùng”. Khi sắp xếp được cuộc sống cho ba mẹ con, anh H. thấy mình thanh thản.

Bác sĩ Phúc chia sẻ người thầy thuốc luôn mong người bệnh khỏe mạnh trở lại nhưng không phải bệnh nào cũng có thể chữa khỏi, chẳng hạn ung thư giai đoạn cuối, ung thư hiếm gặp chưa có thuốc điều trị. Với bệnh ung thư, mỗi giai đoạn bệnh sẽ có mục đích điều trị khác nhau. Ở các giai đoạn sớm; mục tiêu là chữa khỏi; ở giai đoạn trễ, mục tiêu là duy trì sự sống và nâng cao chất lượng cuộc sống. Còn ở giai đoạn cuối, mục tiêu là người bệnh được thanh thản, không đau, không còn vướng bận về tinh thần để “ra đi” nhẹ nhàng. Trong giai đoạn này, các liệu pháp điều trị đặc hiệu thường không còn hiệu quả nên cần tập trung vào điều trị giảm đau và chăm sóc tinh thần. Bác sĩ có thể phối hợp cùng gia đình người bệnh chia sẻ tình trạng bệnh theo từng giai đoạn, thông báo dần qua nhiều lần khám, giúp người bệnh bớt suy nghĩ tiêu cực, thư thả về tinh thần. Đây là một phần của chăm sóc giảm nhẹ.

Giảm đau thể xác và tinh thần

Bác sĩ Phúc cho biết, người bệnh ung thư, đặc biệt ở giai đoạn cuối hoặc không chữa được không chỉ đau về thể xác mà còn đau về tinh thần, tâm lý xã hội. Những vấn đề đau do tâm lý nếu không được điều trị sẽ khiến người bệnh rối loạn, lo lắng, sợ hãi; khiến cơn đau thể chất của người bệnh càng nặng nề và khó kiểm soát hơn. Đây là vòng xoắn bệnh khiến người bệnh đau khổ hơn.

Chăm sóc giảm nhẹ là chuỗi hoạt động nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh, gia đình, người thân trong suốt quá trình điều trị ung thư nói chung và ung thư giai đoạn cuối nói riêng.

Năm 2006, Bộ Y tế  ban hành Hướng dẫn chăm sóc giảm nhẹ cho người bệnh ung thư và AIDS, tập trung vào các loại thuốc giảm đau về thể chất. Năm 2022, Bộ Y tế , sau quá trình phát triển và đánh giá, đã ban hành các hướng dẫn về chăm sóc giảm nhẹ hướng đến điều trị toàn diện về thể chất, tinh thần của cả người bệnh và gia đình; dành cho người bệnh mạn tính, ung thư, HIV, bệnh mạn tính giai đoạn cuối mà liệu pháp điều trị không còn có thể cải thiện thêm, người bệnh mà có tiên lượng sống không còn quá 6 tháng.

Một trong những vai trò quan trọng nhất của chăm sóc giảm nhẹ là giúp bệnh nhân tiếp cận với những phương pháp giảm đau, kiểm soát triệu chứng. Người bệnh còn được cung cấp các điều trị hỗ trợ khác như can thiệp dinh dưỡng, vật lý trị liệu, tâm lý… Sự quan tâm, động viên từ thân nhân giúp người bệnh cải thiện các vấn đề tinh thần, có thêm nghị lực để tiếp tục chữa bệnh.

Với người bệnh giai đoạn cuối, khi được chăm sóc giảm nhẹ đúng cách, người bệnh bớt đau đớn về thể chất, giải tỏa tâm lý tiêu cực, sống có ý nghĩa trong những năm tháng cuối đời.

Người bệnh ung thư có thể được chăm sóc giảm nhẹ từ các bác sĩ, điều dưỡng khoa Ung bướu hoặc khoa Chăm sóc giảm nhẹ. Nhóm chăm sóc giảm nhẹ còn bao gồm nhiều thành viên khác như bác sĩ dinh dưỡng, chuyên viên vật lý trị liệu, nhân viên y tế xã hội…

Kỹ năng giao tiếp là yếu tố quan trọng mà nhân viên y tế cần có để xoa dịu tinh thần của người bệnh và gia đình. Họ lắng nghe, hiểu và thấu cảm cho nỗi lo lắng, sợ hãi và cần nắm bắt được mong muốn của người bệnh. Cuộc trò chuyện cần cởi mở thông tin, tạo điều kiện cho người bệnh và gia đình thảo luận và đặt câu hỏi.

Theo thống kê của Tổ chức Ung thư toàn cầu (GLOBOCAN)  về ung thư năm 2022 tại Việt Nam, tỉ lệ mới mắc mỗi năm là 180 ngàn, tỉ lệ tử vong khoảng 120 ngàn, bệnh có xu hướng tăng dần, cho thấy nhu cầu chăm sóc giảm nhẹ rất lớn.